وزارت آموزش و پرورش به گزارش «جوان» با عنوان «خنجر نابرابری آموزشی به آینده بچه‌های ما» پاسخ داد.
پس از انتشار مطلبی با عنوان «خنجر نابرابری آموزشی به آینده بچه‌های ما» در تاریخ ۴ خردادماه، وزارت آموزشوپرورش پاسخی را به دفتر روزنامه «جوان» ارسال کرده‌است.
پاسخ آموزش و‌پرورش به این شرح است:
١- ضروری است با نگاهی واقع‌گرایانه، مستند و کارشناسانه به تحلیل ارائه‌شده پرداخته شود تا ضمن پذیرش دغدغه‌های بجا، از تعمیم‌های غیرعلمی و یأس‌آفرین جلوگیری گردد. بی‌تردید، نظام آموزشی کشور با چالش‌هایی نظیر نابرابری آموزشی، افت کیفیت یادگیری در برخی مناطق و تأثیرپذیری از عوامل اقتصادی مواجه است. این مسائل در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس نیز مطرح شده‌اند و مورد توجه نهاد‌های سیاستگذار از جمله وزارت آموزش و پرورش قرار گرفته‌اند، اما آنچه در تحلیل این گزارش مغفول مانده، توجه به اقدامات جبرانی و روند‌های اصلاحی در سطح ملی و همچنین نگاهی مقایسه‌ای با وضعیت جهانی است که می‌تواند تصویری متوازن‌تر و مسئولانه‌تر از مسئله ارائه دهد.
٢- پدیده فقر آموزشی، همانگونه که در منابع بین‌المللی نیز به طور گسترده به آن پرداخته‌شده، نه‌تنها یک مسئله بومی، بلکه چالشی جهانی است. گزارش یونسکو در سال ٢٠٢٣ نشان می‌دهد که بیش از ٢٥٠ میلیون کودک در سراسر جهان به آموزش کیفی دسترسی ندارند و شکاف یادگیری درمناطق کم برخوردار کشور‌های توسعه‌یافته نیز در حال گسترش است، بنابراین تحلیل وضعیت ایران بدون در نظر گرفتن این زمینه جهانی، منجر به نوعی ساده‌سازی ناعادلانه می‌شود. همچنین برخلاف تصویر القا‌شده در این گزارش که مدارس دولتی را در موقعیتی بحرانی و رو به فروپاشی ترسیم می‌کند، داده‌های موجود حکایت از آن دارند که بخش بزرگی از مدارس دولتی از کیفیت مناسبی برخوردارند و در بسیاری از موارد، عملکرد آنها با مدارس غیردولتی تفاوت معناداری ندارد. پژوهش انجام‌شده توسط پژوهشگاه مطالعات آموزشوپرورش در سال ١٤٠٢ نشان می‌دهد که تفاوت چشمگیری بین عملکرد تحصیلی دانش‌آموزان مدارس دولتی و غیردولتی مشاهده نشده‌است و در برخی مناطق، مدارس دولتی به دلیل بهره‌مندی از معلمان مجرب‌تر، نتایج بهتری داشته‌اند.
٣- از سوی دیگر، گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال ١٤٠٣ تأکید می‌کند که بیش از ٦٥ درصد از مدارس غیردولتی کشور فاقد نوآوری آموزشی مشخص هستند و صرفاً با اتکا به وجهه تبلیغاتی یا تمرکز بر نتیجه‌گرایی کوتاه‌مدت، مورد استقبال قرار گرفته‌اند، بنابراین برداشت ضعیف بودن آموزش در مدارس دولتی بیشتر حاصل تصویرسازی رسانه‌ای و مقایسه‌های نادرست با معدودی از مدارس خاص است و نمی‌تواند مبنای تحلیل سیاستی دقیق قرار گیرد. در این میان، باید به این نکته توجه کرد که کیفیت آموزش در هر نظام آموزشی، بیش از هر چیز به کیفیت معلم وابسته است. تجربه کشور‌های پیشرو در آموزش نشان می‌دهد که اصلاح سیاست‌های جذب، تربیت و توانمندسازی معلمان تأثیرگذارترین عامل در ارتقای عملکرد نظام آموزشی است، نه صرفاً گسترش مدارس خاص یا اتکای بی‌قید و شرط به بخش خصوصی.
٤- علاوه بر این نکات، مجموعه‌ای از اقدامات اصلاحی در سال‌های اخیر توسط وزارت آموزش و پرورش اجرا شده که در گزارش روزنامه جوان مورد توجه قرار نگرفته است. از جمله اجرای طرح «حامی» برای حمایت آموزشی از دانش‌آموزان مناطق محروم، توسعه مدارس شبانه‌روزی برای جلوگیری از ترک تحصیل، افزایش جذب معلمان بومی در مناطق مرزی، تشکیل اجتماعات یادگیری برای توسعه حرفه‌ای معلمان، بازنگری در شیوه‌های تدریس، توزیع رایگان کتاب و لوازم‌التحریر در مناطق روستایی و عشایری و همچنین گسترش آموزش‌های مهارت‌محور. این اقدامات در مسیر کاهش شکاف آموزشی وافزایش فرصت‌های یادگیری برای همه دانش‌آموزان طراحی شده‌اند و آثار آنها به تدریج در حال نمایان‌شدن است.
٥- نکته دیگری که در گزارش روزنامه به درستی به آن اشاره‌شده، کاهش سهم آموزش از بودجه عمومی کشور است که یکی از چالش‌های اصلی در مسیر تحقق عدالت آموزشی محسوب می‌شود. این مسئله در سطح جهانی نیز مورد توجه بانک جهانی قرار گرفته‌است. بررسی داده‌های بین‌المللی نشان می‌دهد کشور‌هایی که کمتر از ١٥درصد بودجه عمومی خود را به آموزش اختصاص می‌دهند، با افت شاخص‌های عدالت آموزشی و گسترش شکاف یادگیری مواجه می‌شوند، بنابراین، پرداختن به این موضوع نیازمند تحلیل دقیق، برنامه‌ریزی هدفمند و افزایش شفافیت در تخصیص منابع است، نه صرفاً هشدار‌های کلی و رسانه‌ای.
٦- در مجموع، گزارش‌هایی از این دست اگر بدون ارائه راهکار و تحلیل همه‌جانبه منتشر شوند، ناخواسته موجب تضعیف اعتماد عمومی به نظام آموزشی، تضعیف انگیزه معلمان و گسترش یأس اجتماعی خواهند شد. در حالی که آموزش و پرورش ایران درگیر اصلاحات ساختاری و مواجهه با چالش‌های چندوجهی است، انتظار می‌رود تحلیل‌ها منصفانه، علمی و ناظر به ظرفیت‌های موجود و تجربه‌های موفق داخلی باشند. بازسازی امید، برجسته‌سازی تلاش معلمان، تقویت سیاست‌های عادلانه و بهبود روایت عمومی از آموزش، نیاز امروز ماست، نه تکرار کلیشه‌های ناامیدکننده.
